Poetarum Silva

Appunti di Poesia Greca Contemporanea
A cura e con la traduzione di Alexandra Zambà

Panayiotis Nicolaides è nato nel 1974 a Nicosia di Cipro. Ha conseguito una laurea in Filologia greca moderna presso l’Università di Cipro. Ha conseguito un master in letteratura greca bizantina e moderna presso il King’s College di Londra. Oggi lavora nell’Istruzione Secondaria. Le sue poesie, studi e recensioni di libri sono stati pubblicati su riviste letterarie e scientifiche a Cipro e in Grecia. Ha pubblicato sette raccolte di poesie e ha partecipato a diverse antologie poetiche collettanee. Scrive spesso saggi filologici e recensisce libri di poesia. Il suo libro La sposa di luglio, 2019, un poema ispirato a un recente viaggio del poeta nella parte settentrionale di Cipro occupata dall’esercito turco, ha ricevuto il premio «Jean Moréas».
Panayiotis Nicolaides ha vissuto da piccolo la tragedia dell’invasione turca del 1974 ed il dolore della perdita della terra natia si sente in molte sue poesie. Appartiene alla categoria di poeti il cui gusto e colore della vita permeano la loro opera. Nicolaides scrive principalmente in greco moderno, ma in contrasto con la maggior parte degli scrittori ciprioti contemporanei cerca anche il dialetto cipriota, sia come unico materiale di costruzione di un poema autonomo, sia come addizionale o addirittura giunto coesivo della sua architettura poetica. La sua poesia, intesa come emanazione d’un sentire popolare, è posseduta da una leggera e calma luminosità. Poesia alla ricerca perenne dell’unità linguistica tra contenuto e forma.

Παραλογή, 2016
[Variante]

Παραλογή

Ι

Μες στον πόλεμον
η μάνα μου εβάσταν με σφιχτά
μες στ’ αγκάλια της τζι εβούραν.
Εν είσεν νερόν
Άμαν τζι εγίνην το κακόν
τζι ο τόπος εμοιράστηκεν
εστράφηκεν με το καλόν ο τζύρης μου
τζι εγύρεψεν να με πιάσει.
Εν τον εκατάλαβα
Εθώρουν, λαλεί η μάνα μου,
μες στα μμάθκια του
τον φονιάν
τζι έκλαια

Variante

I

Durante la guerra
Mia madre mi teneva stretto
tra le sue braccia e correva.
Non c’era acqua.
Quando è successo il fattaccio
e la terra è stata divisa
ritornò anche mio padre
e ha cercato di abbracciarmi.
Non l’ho riconosciuto.
Vedevo, racconta mia madre,
nei suoi occhi
l’assassino
e piangevo.

Παρενέργειες

Έτρεχες σαν
λαγός στον ύπνο μου
κοιτάζοντας πίσω φοβισμένα
Κοίτα να δεις μου λες
για να σωθείς
σφάξε στο γόνατο τις λέξεις
Κι άμα σε γλύψει χαρούμενο σκυλί
κλείσε τα μάτια
και μέτρα
ποτάμι
ποτάμι
το ποίημα

Effetti collaterali

Correvi come
lepre nel mio sogno
guardando indietro impaurito
Mi dicevi guarda bene
per salvarti
spacca le parole sul ginocchio
E quando un cane felice ti lecca
chiudi gli occhi
e conta
fiume
fiume
la poesia

Παραλογή Δ’
.                στην Μαριάννα

Η αγάπη μας είναι ένα δέντρο
Γι’ αυτό κατεβαίνουν τα πουλιά

από το ξέφωτο
και τα παιδιά τραγουδάνε ξυπόλητα τα μεσημέρια
Είν’ η αγάπη μας δέντρο
όταν η μέρα σπάζει σαν κλαδί
κι εμείς έχουμε κάπου να ακουμπήσουμε
Η αγάπη μας είναι δέντρο
ραγίζει πριν γκρεμμιστεί
πατούμε γερά στο ένα κλαδί
προτού ραγίσουμε το άλλο.

Variante D’
.                  a Marianna

Il nostro amore è un albero
Per questo gli uccelli arrivano

dall’alba
e i bambini cantano scalzi
a mezzogiorno
Il nostro amore è albero
quando il giorno si rompe come un ramo
e noi abbiamo un posto su cui appoggiarci
Il nostro amore è albero
si crepa prima di crollare
ci poggiamo bene su un ramo
prima di creparne l’altro.

Παραλογή B

Παιδί κυνηγούσα πουλιά
Τ΄ άλλα παιδιά επεριπαίζαν με
Ρε ήρτεν ο ατζαμής
έτσι ελαλούσαν με τζι εχαχανίζασιν
Μιαν μέραν ενευρίασα
Ετέντωσα το λάστιχον
τζι έσυρα μιαν στον ουρανόν
με ούλλον μου το γαίμαν
Έππεσεν έναν άτυχον πουλλίν
τζι ενόμισα πως άνοιξεν η τύχη μου
Πρώτην φοράν είδα σελιόνιν
να με θωρεί μες στα μμάθκια
ολογαίματον
Έπια το μες τα σέρκα μου
τζι εβούρησα κλαμόντα έσσω

Ίντα ’σεις πουλλίν μου τζαι κλαίεις
ρωτά με η μάνα μου

Variante B

Da ragazzo andavo a caccia di uccelli
Gli altri ragazzi mi prendevano in giro
Ehilà, è arrivato lo sbruffone
così dicevano e ridevano
Un giorno mi arrabbiai
Ho teso la fionda
e mandai una al cielo
con tutto il mio sangue
Cadde giù un uccello sfortunato
e credetti che iniziò la mia fortuna
Era la prima volta che vedevo una rondine
a guardarmi negli occhi
insanguinata
La presi tra le mani
e andai di corsa a casa piangendo

Cos’hai uccellino mio e piangi
mi chiede la mia mamma

Παραλογή Γ

Ήταν ένα παιδί κι ήθελε να πλαγιάζει με τα παπούτσια του Πρώτα περίμενε τη μάνα του να σβήσει το φως κι ύστερα χωρίς ν’ αφήνει πατημασιές στον ουρανό κλωτσούσε μια ζυμαρένια πέτρα στο φεγγάρι Κι όλος ο τόπος ίσα με τ’ άστρα ζεστός Κι εκείνο μ’ ένα χελιδονάκι στο χέρι μάζευε ένα ένα τα ψίχουλα

Ξάφνου μπήκε Χειμώνας στα μαλλιά Μια νύχτα στ’ όνειρο γκρεμίστηκε Το αίμα του τινάχτηκε στα πίσω βουνά κι η μάνα του το κοίταζε στα μάτια λυπημένα

Σήκω του λέει Ήταν ένα παιδί κι ήθελε να πλαγιάζει με τα παπούτσια του

Variante C

C’era un ragazzo che voleva dormire con le scarpe Prima aspettava la mamma spegnere la luce e dopo senza lasciare impronte al cielo dava un calcio alla pietra di pane verso la luna E tutto il luogo si  riscaldava fino alle stele E lui con una rondinella in mano raccoglieva una per una le molliche

D’improvviso venne l’inverno sui capelli  Una notte nel sogno si scaraventò giù Il suo sangue schizzò fino alle montagne in fondo e sua madre lo guardava negli occhi tristemente Alzati, gli disse C’era un ragazzo che voleva adormire con le scarpe

Νιόβη

Άμα έβρεχε
παίζαμε κρυφτό με τη μάνα.
Κρυβόμουν θυμάμαι πίσω από τον καναπέ.
Σήμερα παίζουμε κρυφτό στο διαμέρισμα.
Όταν βλέπω τον γιό μου
πίσω από τον καναπέ
και τις πατούσες των κοριτσιών
να φέγγουν στην κουζίνα
απομακρύνομαι
και τους κοιτάζω τρέχοντας
να φτύνουν τον χρόνο.

Niobe

Quando pioveva
con mamma giocavamo a nascondino.
Mi nascondevo, ricordo dietro il divano.
Oggi giochiamo a nascondino nell’appartamento.
Quando vedo mio figlio
dietro il divano
e la pianta dei piedi delle ragazze
splendere in cucina
mi allontano
e correndo li guardo
sputare il tempo.

Πάροδος

Πώς να περάσω στο βελόνι
το φώς
Δεν υπάρχει άλλο φώς
Κάποια στιγμούλα
δάχτυλο
θα τρυπήσω στο σκοτάδι

Strada secondaria

Come infilare all’ago
la luce
Non esiste altra luce
Ad un certo punto
dito
nel buio mi pungerò

Έξοδος

Σ’ αυτή τη σελίδα
το χιόνι
δεν μπορεί ν’ ακουστεί
Κι όμως ως το πρωί
θα ‘χει σκεπάσει όλο
το ποίημα

Uscita

Su questa pagina
la neve
non si può sentire
Eppure fino al mattino
avrà coperto tutta
la poesia

ΣΑΝ ΙΑΜΒΟΣ ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ, 2009
[Come specchio giambico]

καθρέφτης

Λέξεις μολύβι μες στις φλέβες μου
Η νύχτα σέρνει τα χαρτιά

Μια λέξη
κουδουνίζει στο κεφάλι μου
μπερδεύεται στα χέρια μου
στα πόδια μου
την πάτησα

Specchio

Parole matita nelle mie vene
La notte trascina le carte

Una parola
mi suona in testa
si aggroviglia nelle mani
ai miei piedi
mi prende in giro

H νύφη του Ιούλη, 2019
[La sposa di luglio]

στην Ακανθού της μάνας μου

Άνοιξε δρόμο
ανάμεσα σ’ αγκάθια κι αγριόχορτα.
Λευκά λεπτά.
Αόρατα νήματα.
Σιγή.
Κι ύστερα λέξεις ξένες
αιχμηρές
μαύρο σπαθί,
κι η πόρτα κλείνει αδιάφορη
και παγωμένη.
Φεύγοντας του ψιθύρισε μια λεμονιά:

«Μεν φύεις.
Μείνε, λαλώ σου, τζι είμ’ αθθισμένη»

ad Akanthù di mia madre

Aprì la strada
tra rovi ed erba selvatica.
Bianchi sottili.
Fili invisibili.
Silenzio.
Dopodiché parole straniere
pungenti
spada nera,
e la porta si chiude impassibile
e gelida.
Andando via un albero di limone gli bisbigliò:

“Non andar via.
Resta, ti dico, che son fiorita”

[°Akanthù-Akanthos: paese di Cipro]

της Αργυρώς

Ήτουν να παντρευτώ Κυριακήν.
Παρασκευήν εφέραν μου το νυφικόν.
Εφόρησά το μόνον μιαν φοράν
(άμπα τζαι λερωθεί)
τζι ύστερις
άννοια το ερμάριν μου κρυφά
τζι εθώρουν το.
Σάββατον ξημερώματα εγίνην η εισβολή.
Το νυφικόν έμεινεν πίσω
κρεμασμένον
στην Περιστερωνοπηγήν.
Εικοσιμιάν του Ιούλη
Κυριακήν
εσταματήσαν ούλλα τα πουλιά
στον αέραν…

ad Argyro

Mi sarei sposata la domenica.
Venerdì arrivò il mio abito da sposa.
L’ho indossato solo una volta
(avevo paura di macchiarlo)
e da allora
aprivo di nascosto l’armadio
e lo guardavo.
Sabato all’alba sono arrivati gli invasori.
L’abito da sposa restò indietro
appeso
al paese vicino Famagosta.
Il ventuno di luglio
domenica
si fermarono tutti gli uccelli
in aria…